قدس آنلاین: مطالعات سازمان بهداشت جهانی نشان می‌دهد بیش از یک میلیارد نفر با نوعی معلولیت زندگی می‌کنند. بنا بر آنچه اعلام شده، شایع‌ترین ناتوانی برای افراد زیر ۶۰ سال در سراسر جهان، افسردگی است و دومین علت معلولیت در جهان پس از اختلالات روانی، مشکلات شنوایی و بینایی است.
همین موضوع ضرورت مناسب‌سازی برای زندگی بهتر گروه‌های مختلف معلولان را مورد توجه برنامه‌ریزان و دست اندرکاران بهداشت و درمان قرار داده است.
۳۰ سپتامبر برابر با ۹ مهر «روز جهانی ناشنوایان» نام گرفته است. هدف از این نام‌گذاری، ارتقای فرهنگ ارتباط با ناشنوایان، دانسته‌هایی از زبان اشاره و آگاهی سیاستمداران و همچنین عموم مردم از مشکلاتی است که این قشر با آن روبه‌رو هستند. این روز را بهانه‌ای برای گفت‌وگو با مدیرعامل انجمن ملی زبان اشاره ایران قرار دادیم تا بخشی از مشکلات ناشنوایان را از زبان ایشان بشنویم.
ضرورت تشخیص زودهنگام آسیب شنوایی
مهدیه مهدویان می‌گوید: همه کودکانی که به دنیا می‌آیند در مرحله رشد و تحول زبانی حدود چهار پنج ماهگی، مشترک هستند و با یکدیگر تفاوتی ندارند؛ به عبارتی کودک ناشنوای ما هم به اصطلاح «قان و قون» که مرحله آغاز سخن گفتن است را دارد اما چون صداها را نمی‌شنود، بازخوردی از صداها و بیان تک سیلاب‌ها و صداهایی که از خودش ساطع می‌کند ندارد، نمی‌تواند این‌ها را تقلید کند و به مرحله ادای اصوات و تک سیلاب‌ها و دوسیلاب‌ها برسد و رشد زبان را داشته باشد، بنابراین از نظر آموزش و تحول زبان با ضعف و گویش و گنجینه لغاتش با تأخیر و کاهش روبه‌رو می‌شود. یک کودک شنوای چهار، پنج ساله اطلاعات را از محیط می‌گیرد. کلمات را از رادیو و تلویزیون و گفت‌وگوی افراد با یکدیگر می‌شنود و ناخودآگاه با تعریف استعاره‌های مختلف کلام فارسی آشنا می‌شود اما کودک ناشنوا این امکان را ندارد.
مدیرعامل انجمن زبان اشاره ایران با تأکید بر ضرورت تشخیص زودهنگام آسیب شنوایی و تأثیر مداخلات بهنگام و کارآمدتر، می‌افزاید: هر چه سن تشخیص میزان افت شنوایی کمتر باشد، زودتر می‌توانیم اقدامات بهنگام را که یکی از آن‌ها استفاده از سمعک و اقدامات والدین در منزل پس از آموزش‌های خاص است انجام دهیم.
خدمات توانبخشی در تعهدات بیمه‌ای
مهدویان ادامه می‌دهد: مشکلات شنوایی را حتی در دوران جنینی هم می‌توان تشخیص داد. معمولاً پس از تولد نوزاد نیز با تست ادیوگرام می‌توان کم‌شنوایی و ناشنوایی را تشخیص داد. اگر مشخص شود کودک آسیب شنوایی دارد، آموزش‌هایی برای والدین ارائه و برای خدمات توانبخشی معرفی می‌شود. گروهی از کودکان شرایط دریافت سمعک را دارند و گروهی دیگر نامزد کاشت حلزون می‌شوند.
به گفته وی، کودکان گروه دوم با شرایط خاصی مشخص شده، بررسی می‌شوند و در سن طلایی حدود سه سالگی عمل کاشت حلزونی برایشان انجام می‌شود. بخشی از هزینه‌ها در قالب کمک‌های مختلف، رایگان و بخشی برای والدین در نظر گرفته می‌شود که این بخش توسط سازمان آموزش و پرورش استثنایی با عنوان بسته حمایتی پرداخت می‌گردد. پس از کاشت حلزون نیز باید دست‌کم ۱۰۰ جلسه دوساعته گفتار درمانی انجام شود تا کودک بتواند از نظر تلفظ و کلام و تطبیق اصوات و صداهای محیط آماده شود؛ این امر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و با اینکه خدمات توانبخشی مانند گفتار درمانی و تقویت شنیداری هزینه‌های بسیار بالایی دارند و بسیاری ضروری هستند، در تعهدات بیمه‌ای تعریف نشده‌اند.
مهدویان با اشاره به اهمیت خدمات توانبخشی در فرایند درمانی، تصریح می‌کند: گفتاردرمانی و تقویت شنیداری جلسات پرهزینه‌ای است و اگر خانواده‌ای به هردلیلی نتواند این خدمات به‌موقع را دریافت کند، شاید دوران طلایی را از دست بدهد و اگر این زمان بگذرد کودک با مشکلات بیشتری وارد سن آموزش و مدرسه می‌شود.
زبان اشاره، جایگزین زبان صوتی
وی می‌افزاید: زبان یک وسیله ارتباطی است و اگر زبان را حذف کنیم ارتباط ما با محیط قطع می‌شود. ۹۹ درصد ناشنوایان از نظر تکلم و گویایی مشکلی ندارند و اندام گویایی آن‌ها سالم است، اما چون فرایند زبان آموزی‌شان دیر شروع می‌شود صوت و فرکانس گویش آن‌ها تغییر می‌کند و اغلب در ارتباط کلامی ضعیف می‌شوند. ولی اگر آموزش ببینند می‌توانند با ترمیم گویش به عنوان گفتار درمانی و اصلاح تلفظ، مفاهیم را بیان کنند.
مهدویان ادامه می‌دهد: زبان اشاره، علائم ایما و اشاره‌ای است که جایگزین زبان صوتی می‌شود و نوعی زبان تصویری است. ما علائم نمی‌سازیم و به آن‌ها آموزش نمی‌دهیم، بلکه ما از آن‌ها یاد می‌گیریم؛ چون برداشتشان از یک کلمه، تصویرسازی و به صورت اشاره بیان می‌شود.
دانستن زبان اشاره برای همه افراد لازم است
به گفته وی، همه افراد ناشنوا زبان اشاره را دارند و ناشنوا یعنی اشاره. ما نباید زبان اشاره را از آن‌ها بگیریم بلکه باید زبان اشاره را بیاموزیم. همان‌طور که آموختن زبان خارجی مهم است، دانستن زبان اشاره نیز ارزشمند است، زیرا همه ما حتماً در طول دوران زندگی با افراد ناشنوا در جامعه برخورد می‌کنیم و وقتی زبان اشاره آن‌ها را بلد باشم می‌توانیم به خوبی با آنان ارتباط برقرار کنیم.
مدیرعامل انجمن ملی زبان اشاره ایران با اشاره به اینکه شعار امسال ما «زبان اشاره ایرانی برای همه» است، می‌گوید: فعالیت اصلی انجمن ملی زبان اشاره در شرایط مختلف، گسترش و آموزش زبان اشاره در سطح جامعه و جمع‌آوری اشارات مختلف است. انجمن ملی زبان اشاره از سال گذشته به صورت رسمی و با دریافت مجوز از وزارت کشور تأسیس شد. البته در سال‌های گذشته و از ۴۵ سال پیش کمیته‌ای با عنوان «کمیته پژوهشی زبان اشاره» تشکیل شده و فعالیت‌های زیادی انجام داده؛ زبان‌های اشاره کل ایران را جمع آوری کرده و آن را در قالب چهار جلد به چاپ رسانده است، اما با توجه به رشد زبانی، بسیاری از اشارات فعلی ما، به‌روز شده و یا برای کلمات جدید، اشارات آماده می‌گردد؛ مانند اشاره ویروس کرونا در شرایط کنونی. برخی اشارات نظیر واتساپ، اینترنت یا واژه ویروس کرونا بین‌المللی هستند که برای تمام دنیا یکسان سازی شده است، اما در آن چهار کتاب به علت زمان چاپ، لغاتی نظیر اینترنت وجود ندارد و ما در جلد پنجم، تعداد زیادی لغات جدید را گنجانده‌ایم که در دست آماده سازی است.
بوق‌هایی که شنیده نمی‌شود
وی در پاسخ به این پرسش که درقانون جامع حمایت از معلولان، ناشنوایان چقدر مورد حمایت قرار گرفته و این قانون چقدر اجرایی می‌شود، اظهار می‌کند: باید تمهیداتی اندیشیده شود که شرایط حضور در جامعه برای همه افراد فراهم باشد و معلولان نیز مانند افراد دیگر بتوانند در جامعه حضور داشته باشند و از آموزش و سایر امکانات اجتماعی بهره‌مند شوند. به عنوان نمونه افراد ناشنوا صدای بوق را نمی‌شوند و معمولاً از جمله افراد عابر پیاده‌ای هستند که ممکن است دچار سانحه رانندگی شوند. بنابراین شایسته است فرهنگ‌سازی شود تا رانندگان توجه داشته باشند ممکن است فردی که مقابلشان است آسیب دیده شنوایی باشد. یک فرد نابینا با عصای سفید نشان دهنده احتیاط است، اما افراد ناشنوا مشخصه ظاهری خاصی ندارند و ما به عنوان راننده باید این احتمال را بدهیم که وقتی بوق می‌زنیم و طرف مقابل واکنشی نشان نمی‌دهد ممکن است ناشنوا باشد.
وی به علائم صوتی محیط‌های شهری به‌ویژه در مترو و زمان اعلام اسامی ایستگاه‌ها و یا آسانسورها نیز اشاره می‌کند و می‌افزاید: یکی از مشکلات افراد ناشنوا در استفاده از مترو است. گوینده‌ای در ایستگاه‌های مختلف، مقصد را اعلام می‌کند، اما ناشنوایان این صداها را نمی‌شوند و گاه از ایستگاه می‌گذرند. پیشنهاد ما در جلسات مختلف این بوده است که علائم اشاره‌ای در متروها داشته باشیم یا حداقل نام ایستگاه‌ها در صفحه‌های نمایشگر اعلام شود تا این افراد از ایستگاه مورد نظر جا نمانند و به موقع به مقصد برسند. همچنین ضرورت دارد در سایر اماکن عمومی از جمله بیمارستان‌ها و مراکز درمانی، بانک‌ها و دادگاه‌ها نیز رابطانی برای افراد ناشنوا حضور داشته باشند.
مشکلات آموزشی دانش‌آموزان ناشنوا در ایام کرونا
مدیرعامل انجمن ملی زبان اشاره ایران در خصوص مشکلات آموزشی دانش‌آموزان ناشنوا در ایام کرونا و پیگیری آموزش به روش غیرحضوری از طریق شبکه شاد نیز می‌گوید: در همه کشورها از جمله ایران آموزش دانش‌آموزان با نیازهای ویژه در کنار کودکان دیگر مطرح است. در شبکه شاد به دلیل شرایط خاصی که دارد باید از اشاره‌ها استفاده شود و همزمان با آموزش معلم، از زبان اشاره هم استفاده شود که البته معلمان مدارس معنای این اشاره‌ها را نمی‌دانند.
مهدویان ادامه می‌دهد: برای رفع این مشکل، آموزش خاص ناشنوایان همزمان با تدریس، به روش زبان اشاره از سوی سازمان آموزش و پرورش استثنایی برنامه‌ریزی شده و آموزش دروس در قالب فایل ویدئویی انجام و در شبکه شاد بارگذاری می‌شود. برخی می‌گویند ارائه دروس، زیرنویس و برخی می‌گویند مترجم اشاره داشته باشد و فردی کنار تصویر قرار گیرد که برای هر یک از درس‌ها با توجه به محتوای آموزشی آن درس یکی از دو روش ارائه می‌شود.
به گفته وی حمایت‌های قانونی، آشنایی و فرهنگ‌سازی کودکان والدین ناشنوا، تأسیس بانک جمع آوری اطلاعاتی، رواج و هماهنگی علائم و اشاره‌ها و همچنین تقویت دو زبانه‌ها و گردآوری و تدوین لغات به روز شده از جمله اقداماتی است که از سوی انجمن ملی زبان اشاره ایران انجام می‌شود.
نظر شما